Kinh đầu chợ
Tày đầu sông
Mông đầu núi…
Dân số, phân bổ người Tày
Người Tày có dân số đứng thứ 2 ở Việt Nam trong đó có khoảng 190.000 người sinh sống tại Hà Giang, chiếm khoảng 23% dân số toàn tỉnh. Tập chung chủ yếu ở các khu vực đồi núi đất: Huyện Bắc Mê, Vị Xuyên, Bắc Quang, Quang Bình.
Các bản người Tày thường tập chung sống nơi địa hình bằng phẳng, có nguồn nước, thường là chân núi, ven suối,…
Trang phục người Tày
Trang phục cổ truyền của người Tày được làm từ vải sợi bông tự dệt, được nhuộm chàm đồng nhất trên trang phục nam và nữ, hầu như không có hoa văn trang trí. Phụ kiện trang trí là các đồ trang sức làm từ bạc và đồng như khuyên tai, kiềng, lắc tay,…. Ngoài ra còn có thắt lưng, giày vải có quai, khăn vấn và khăn mỏ quạ màu chàm đồng nhất. Trang phục dân tộc Tày có thể được coi là một trong những bộ trang phục đơn giản nhất của 54 dân tộc anh em.
Kiến trúc nhà người Tày
Nhà của người Tày chỉ có một cửa ra vào ở đầu cầu thang lên xuống. Việc dựng ngôi nhà sàn cần rất nhiều công phu. Để chuẩn bị đủ nguyên liệu như cột, ván, sàn, lá cọ,… người dân phải vào rừng sâu, lên núi cao kiếm tìm loại gỗ tốt lâu năm.
Đặc trưng của ngôi nhà sàn ở đây là được lợp lá cọ. Mái lá cọ khiến cho căn nhà thêm phần duyên dáng, mềm mại, cần đến trên 1000 lá cọ để lợp một ngôi nhà. Lợp lá cọ thì mát, thoáng không sợ mưa đá, độ bền được hơn 30 năm, điển hình như ngôi làng mái phủ rêu cổ tích
Nhà sàn có diện tích sử dụng rất lớn, chia thành các gian và mỗi gian đều có chức năng riêng. Gian giữa dùng làm bàn thờ, để cầu nguyện ông bà tổ tiên phù hộ cho gia đình an lành, ấm no và hạnh phúc. Còn các gian phụ được dùng để sinh hoạt, để đồ đạc,…Tuy là phân chia thành từng khu vực nhưng không hệ có một bức tường nào che chắn. Ngôi nhà của người Tày là không gian mở, kể cả phòng ngủ. Phong tục của người tày không làm buồng ngủ, thời nay thì có dùng màn gió, ngày trước dùng màn củ nâu. Ở ngoài nhìn vào không thấy còn ở trong thì nhìn ra ngoài rõ nét.
Cầu thang lên nhà sàn làm bằng gỗ thường có 9 bậc, mỗi bậc tượng trưng cho một vía của người phụ nữ Tày. Người Tày còn quan niệm 9 bậc cầu thang tượng trưng cho 9 bậc tình yêu. 9 bậc đi trên cầu thang, bước thứ 10 bước vào đến nhà thì con cái trong gia đình đó mới lấy được chồng, được vợ. Còn khi nhà có khách quý, chủ nhà phải xuống tận chân cầu thang chào mời khách lên nhà, khi khách lên cầu thang chủ nhà cũng phải đi sau để bảo vệ và hướng dẫn cho khách.
Tín ngưỡng người Tày
Người Tày chủ yếu theo tín ngưỡng thờ cúng tổ tiên, trong ngôi nhà của họ bàn thờ luôn được đặt ở nơi trang trọng nhất của ngôi nhà. Khách và phụ nữ có thai, mới sinh không được phép ngồi hay nằm trên ghế, giường trước bàn thờ.
Ẩm thực người Tày
Do cách lựa chọn vị thế, địa thế để lập thôn, thành bản nơi có rừng, sông, suối, núi bao quanh, người Tày được thiên nhiên ưu đãi với nguồn đặc sản phong phú tại bản địa.
Một số món ăn nổi tiếng như: Thịt trâu xào măng chua, thịt lợn chua, cá ruộng ướp chua; canh cá lá chua và tất cả các loại quả chua như khế, sấu, trám, tai chua rừng,…; xôi trứng kiến, xôi ngũ sắc, măng chua, nhộng ong đất, khâu nhục, lạp xưởng, thịt lợn hong khô, trám đen, cơm lam, lợn vịt quay, coóng phù (trôi tàu),…
